Eyona Ijezi-Entsha Yezopolitiko INKQUBO YONYULO OLUNGCOLILEYO KWIMFUNO YOKUHLAZIYA

INKQUBO YONYULO OLUNGCOLILEYO KWIMFUNO YOKUHLAZIYA

Yeyiphi Imovie Ukubona?
 

Ngu UDAVID P. REBOVICH Iipolitiki zamva nje zibonise ukuba abantu baseNew Jersey bacinga ukuba oosozigidi-gidi, abagqatswa abazixhasa ngemali kurhuluneli abanakufane baphenjelelwe ngamaqela anomdla. Okwangoku, abahlali abaninzi bakhalaza ngelithi ukuba namagama kunye neenombolo zomnxeba kwilizwe nakwilizwe elithi Do Not Call uluhlu aluthinteli abagqatswa bezopolitiko okanye amaqela ukuba abakhathaze ngemiyalezo yephulo okanye izicelo zenkxaso. Ukongeza, uninzi lwabantu luyavuma ngasese ukuba ngelixa banokuncoma umzi nomzi ngokukhankasela umthetho-siseko, xa umgqatswa ebethelela intsimbi bayithatha njengenye indlela yokungenelela kubomi babo babucala. Xa sijonga ngasemva, ezi mvakalelo zahlukileyo zanikezela imikhondo yokuba inkqubo yokulinga yaseNew Jersey yokubonelela ngenkxaso mali yoluntu kwimikhankaso yendibano kwizithili ezibini kulo nyaka izakuba neengxaki. Umthetho omtsha woNyulo oLungileyo nococekileyo uya kwenza ukuba urhulumente anike imali abagqatswa bendibano kwizithili ezibini zowiso-mthetho ukuba umgqatswa ngamnye ufumene iminikelo eli-1 000 yomrhumo weedola ezi-5 nezingama-500 zeedola ezingama-30 ezivela kubavoti ababhalisiweyo abahlala kwizithili zabo. Ukuba abagqatswa bafikelele kumyinge wama- $ 20,000, baya kuthi ngamnye afumane imali encinci kurhulumente kwaye avume ukungachithi ngaphezulu koko kwiphulo lonyulo jikelele. Inkcitho elinganayo iya kwenza ukuba iindibano zebandla zikhuphisane ngakumbi. Kwaye, ukunciphisa umda kwinkcitho- kulo nyaka abagqatswa besithili se-13 baya kufumana i-59,175 yeedola kuphela, ngelixa abaphumeleleyo bechithe ngaphezulu kwe-400,000 yeedola kwiminyaka emibini edlulileyo-beya kufuna ukuba abaviwa baqhube ingca ngokuchaseneyo nemikhankaso ejolise kwimithombo yeendaba. Ngelishwa, abagqatswa beDemocratic okanye baseRiphabhlikhi kwisithili se-13 abanako ukwanelisa iimfuno zokunyusa ingxowa-mali. Kwesinye isithili sokulinga, i-6th emazantsi eJersey, kuphela ziidemokhrasi ezihlangabezane nemigangatho. Abameli boMthetho woNyulo oLungileyo nococekileyo kuwo omabini amacala ezendlela nabantu ngokubanzi bayaphoxeka. Ngokunjalo nabameli bakarhulumente abalungileyo nabo bantu, kwaye baninzi kwiGarden State, abakholelwa ukuba imali yabucala ibe nefuthe elibi kwezopolitiko zikarhulumente. Ngokoluvo lwabo imfuno yokunyusa isixa esikhulu semali samaphulo ayisekeli nje kwizikrelemnzi ezaziwayo kunye nemisebenzi yezopolitiko eyonakalisileyo eye yafumana iindaba eziphambili kwiminyaka embalwa edlulileyo. Ikwathintele amagosa anyuliweyo ekusebenzeni ngokufanelekileyo neengxaki zomgaqo-nkqubo ezichaphazela abemi abaqhelekileyo. Umthetho woNyulo oLungileyo nococekileyo uzama ukulungisa le micimbi yomibini. Ngokwenza ukuba inkxaso-mali yoluntu ifumaneke kubagqatswa abasebenza kwezomthetho, umthetho unokwenza ukuba abagqatswa kunye nabaphathi beeofisi bangaxhomekeki kakhulu kubanikeli babucala ngenkxaso kwaye bangathambekeli ekubekeni umdla wabo banikeli ngaphambi kweemfuno zabo okanye zikarhulumente wonke. Inokuphinda ikhulule abagqatswa ukuba bachithe ixesha elininzi becela izimvo zabemi malunga nomgaqo-nkqubo woluntu, hayi imali yabo, kunye nokuxoxa ngemiba. Kwangokunjalo, abantu abakwizikhundla abanokukhathazeka kangako malunga nokunyusa ingxowa mali kwaye banokuchitha ixesha elininzi ekwenzeni umthetho. Njengokuba lo mthetho wawucingelwa ukuba linyathelo lokuqala lokutshintsha kwezopolitiko eNew Jersey. Ayizukuphinda ibonwe ngabagqatswa abaphezulu kwezomthetho, kuya kufuneka bafune abemi abaninzi kwisithili sabo, bathethe nabo bantu malunga neenkxalabo zabo, kwaye baphumelele inkxaso yabo ngohlobo lwemali eyi- $ 5 okanye yeedola ezingama-30. Ngoku oko kuvakala ngathi luhlobo lwezinto ezisisiseko, ezothula iingcambu ezenziwa ngabemi ngonaphakade. Kodwa njengokuba abathandathu kwabagqatswa bendibano kwizithili ezibini bafumanisa, ukukhwaza yenye into kwaye ukuthatha inxaxheba kule nkqubo yenye into. Abaviwa babenzima ukukholisa abantu abayi-1,500 ukuba banikele kwimikhankaso yabo ngexesha - iinyanga zasehlotyeni - xa abemi abaninzi ngokunyanisekileyo bengacingi ngonyulo lokuwa. Enye ingxaki yayikukuba abagqatswa babengenako ukwamkela imali ezinkozo kwaye kufuneka abanikeli babhale itsheki kwaye bagcwalise amaphepha afanelekileyo kwiminikelo yabo. Akumangalisi ukuba abaninzi bathi, Sakubonana kamva. Abanye abagqatswa, kubandakanya abaDemokhrasi kwisithili se-6 abaye bahlangabezana nomqobo womthetho, bazifumana befuna izipho ezivela kumalungu ombutho kamasipala nakubantu abakumaqela ahlukeneyo abawamkelayo. Kuyathandabuzeka ukuba yile nto abahlaziyi babenayo engqondweni xa babeyila umthetho. Nokuba kusetyenziswa eli qhinga kunye nokongezwa kweeveki ezimbini kumhla obekiweyo wokuhlangabezana neemfuno zokunyusa ingxowa-mali, babini kuphela abagqatswa abafanelekileyo abafumana inkxaso-mali kurhulumente. Isukela phi inkqubo? Ngaphandle kwamathandabuzo isicwangciso soNyulo esiLungileyo nesicocekileyo kufuneka sihlaziyiwe. Abasebenzi bephulo kwizithili ezilingwayo kunye nababhali bokuhlela abavela kurhulumente wonke benze iingcebiso zokuqonda. Iminikelo ezinkozo, hayi itsheki nje, kufuneka ivunyelwe. Abaxhasi kufuneka babenakho ukubonelela ngesixa-mali esingaphandle kwe- $ 5 kunye ne- $ 30. Kwaye, mhlawumbi i-1,500 yabanikeli ngabantu baninzi kakhulu kumgqatswa ngamnye ukuba acele ngokuqinisekileyo kwixesha elibekiweyo. Kwakhona kuyacaca ukuba le nkqubo ngokwayo ifuna ukwaziswa ngcono ngamajelo osasazo karhulumente kumabali eendaba nakwizibhengezo zenkonzo yoluntu. Nokuba ngaba oku kuya kuthetha ukuba abemi abaninzi baya kuthi xhaxhe kwinkqubo yotshintsho kwaye banikele kubagqatswa abathathe inxaxheba kule nkqubo kuhlala kubonakala. Uninzi lwabantu baseNew Jersey kubonakala ngathi bakhetha ukuba omnye umntu ahlawule amaphulo athe aba mbi kangaka. Kodwa ukukhaba kwi-5 ukuya kwi-30 yeedola ukunceda ukufumana amaphulo axhaswa esidlangalaleni kwisithili sakho somthetho akubuzisi kakhulu. Nangona kunjalo, inyani yezopolitiko eNew Jersey kukuba uninzi lwabavoti bafumana ulwazi lwabo lwezopolitiko kumabonwakude, kunomathotholo nakwintengiso zamaphephandaba kwaye, ngenxa yobomi babo obuxakekileyo kunye nomnqweno wokuba nemfihlo, babonakala bethanda njalo. Oku kwenza umkhankaso, nkqu nakwiiofisi zomthetho, kubiza kakhulu apha. Mhlawumbi indlu yowiso-mthetho ingafuna ukuqwalasela ukwenza isixa semali esibonelela abagqatswa ngenkxaso-mali yoluntu ukuze abo bagqatswa bazive ukuba banakho ukuqhuba iphulo elaneleyo losasazo ukuze bahambisane nemisebenzi yokunxibelelana nabavoti ubuso ngobuso. Oku kunokubenza abagqatswa kunye nabaxhasi babo kwizithili ezilingwayo ngo-2007 nangaphaya kokukhuthazeka ekwenzeni isicwangciso sokulungiswa sisebenze. UDavid P. Rebovich, Ph.D., nguMlawuli oPhetheyo weZiko iRider University kwiPolitiki yaseNew Jersey ( www.rider.edu/institute ). Ukwabhala ikholamu yesiqhelo, Kwezopolitiko, KWEGWEYA ELITSHA LEJERSEY.



Amanqaku Onokuthanda :